Η διατροφή ως ασπίδα στην άνοια

Τι είναι η άνοια και ποιες οι μορφές της;

Ως άνοια (dementia) χαρακτηρίζεται μια κατάσταση κατά την οποία αναπτύσσονται συμπτώματα εξασθένησης των νοητικών λειτουργιών, όπως για παράδειγμα της μνήμης και των δεξιοτήτων σκέψης και συλλογισμού. Με τον όρο αυτό, λοιπόν, δεν αναφερόμαστε σε μια συγκεκριμένη ασθένεια, αλλά σε μία ομάδα συμπτωμάτων. Η πιο κοινή μορφή της είναι η νόσος Alzheimer, καθώς αποτελεί περίπου το 55% των περιπτώσεων. Η αμέσως επόμενη σε συχνότητα είναι η αγγειακή άνοια, γνωστή και ως πολυεμφρακτική άνοια.

Πόσο συχνά εμφανίζεται;

Ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου της ασθένειας αυτής είναι η ηλικία. Στην Ευρώπη, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες το 2-4% του πληθυσμού ηλικίας 65-75 ετών πάσχει από άνοια. Το ποσοστό αυτό σχεδόν διπλασιάζεται ανά 5ετία, φτάνοντας έτσι το 43% στους ανθρώπους ηλικίας 85-90 ετών. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι υπάρχουν πάνω από 150.000 άτομα με κάποιας μορφής άνοια και περίπου 280.000 με ήπια νοητική διαταραχή, που αποτελεί προστάδιο αυτής.

Ποια είναι τα συμπτώματά της;

Ένας πάσχοντας άνοιας αντιμετωπίζει έντονα συμπτώματα διαταραχής της νοητικής του λειτουργίας, καθώς ο εγκέφαλος του έχει υποστεί βλάβες σε ορισμένες περιοχές του και αδυνατεί να λειτουργήσει κανονικά. Παράλληλα, με την πάροδο του χρόνου προσβάλλονται και τμήματα του νευρικού του συστήματος, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται επιπρόσθετα μη νοητικά συμπτώματα.

Τα κυριότερα γνωστικά συμπτώματα είναι η διαταραχή της μνήμης, του λόγου και της αντίληψης του χώρου, η αδυναμία διεκπεραίωσης σύνθετων δραστηριοτήτων και γενικότερα η μείωση της καθημερινής λειτουργικότητας. Από την άλλη πλευρά, συμπεριφορικά συμπτώματα που μπορούν να αντιμετωπίσουν οι ασθενείς είναι έντονη αλλαγή της συμπεριφοράς (επιθετικότητα, αδιαφορία), διαταραχές του ύπνου, άγχος, κατάθλιψη και ψευδαισθήσεις.

Μπορεί η διατροφή να επηρεάσει τον κίνδυνο εμφάνισης ή την αντιμετώπισή της;

Είναι ευρέως γνωστό ότι ορισμένα μικροθρεπτικά συστατικά, όπως για παράδειγμα το φολικό οξύ και η βιταμίνη Β12 έχουν ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία του εγκεφάλου. Έτσι, λοιπόν, παρόλο που οι αιτίες της νόσου είναι κυρίως γενετικές, η διατροφή φαίνεται πως αποτελεί έναν βοηθητικό παράγοντα, καθώς συμβάλει στην εμφάνιση και την εξέλιξη της άνοιας, στην ένταση των συμπτωμάτων αλλά και στην διατήρηση του βάρους των ασθενών.

Κατευθυντήριες οδηγίες

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Κλινικής Διατροφής (ESPEN) και τον Αμερικανικό Οργανισμό Alzheimer τα άτομα που πάσχουν από άνοια συνίσταται να ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής αλέσεως και πρωτεϊνούχες τροφές με χαμηλά λιπαρά. Παράλληλα, συμβουλεύεται να αποφεύγουν τα τρόφιμα που είναι επεξεργασμένα (μπισκότα, πατατάκια κ.α.), που περιέχουν υψηλό ποσοστό νατρίου (αλλαντικά, κονσέρβες κ.α.) και αυτά με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη (λιπαρά κρέατα, βούτυρο κ.α.).

Απώλεια βάρους

Σύμφωνα με ορισμένες έρευνες ο χαμηλός ΔΜΣ και η απώλεια βάρους σε ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Έτσι, κρίνεται απαραίτητη η ιδιαίτερη προσοχή στην ποσότητα τροφής που θα καταναλώσουν, έτσι ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν τον ΔΜΣ σε φυσιολογικά επίπεδα – ιδανικά 22kg/m²-.

Βιταμίνες του συμπλέγματος Β

Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β με κυρίαρχες την Β6, την Β12 και το φολικό οξύ έχουν εξαιρετικά ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία και την λειτουργία του εγκεφάλου. Αυτό συμβαίνει γιατί η έλλειψη αυτών έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση ενός αμινοξέος, της ομοκυστεΐνης, το οποίο σε υψηλά επίπεδα εμποδίζει την σωστή αιμάτωση του εγκεφάλου, επηρεάζοντας έτσι τις εγκεφαλικές λειτουργίες. Μακροπρόθεσμα αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια μνήμης και ικανότητας του ατόμου να ανταπεξέλθει στις καθημερινές του δραστηριότητες ή την εμφάνιση της νόσου Alzheimer.

Συμπερασματικά, παρόλο που ακόμη δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς η συσχέτιση αυτών των βιταμινών με τους ήδη πάσχοντες ασθενείς άνοιας, υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν πως όταν ένας ασθενής διπλασιάσει την πρόσληψη της Β12 μέσα από την τροφή ή με την λήψη συμπληρωμάτων, η γνωστική εξασθένηση θα μπορούσε να επιβραδυνθεί κατά ένα τρίτο. Η Βιταμίνη Β12 βρίσκεται στις ζωικές τροφές, ενώ ιδιαίτερη προσοχή στα επίπεδα της Β12 θα πρέπει να δίνουν οι χορτοφάγοι.

Ω-3 λιπαρά οξέα

Τα ω-3 λιπαρά οξέα θεωρούνται απαραίτητα για την φυσιολογική λειτουργία και ανάπτυξη του εγκεφάλου σε όλα τα στάδια της ζωής του ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα, το DHA που εμπεριέχεται στα ω-3, πιστεύεται ότι μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή και να αυξήσει την γένεση νέων νευρώνων και άλλων προστατευτικών χημικών στον ενήλικα εγκέφαλο. Έτσι, η χορήγηση συμπληρωμάτων τους έχει συσχετισθεί με την βελτίωση προβλημάτων μνήμης, όπως για παράδειγμα την ήπια γνωστική εξασθένιση (MCI). Τροφές πλούσιες σε ω-3 λιπαρά οξέα είναι τα λιπαρά ψάρια και τα θαλασσινά, ο λιναρόσπορος, τα καρύδια, το ταχίνι και το αβοκάντο.

Συμβουλές λήψης τροφής σε προχωρημένο στάδιο

Είναι αρκετά συχνό φαινόμενο η άρνηση κατανάλωσης τροφής και η απώλεια βάρους σε άτομα με εξελιγμένο στάδιο άνοιας. Έτσι, διάφοροι Οργανισμοί Υγείας δίνουν τις παρακάτω συμβουλές για να διευκολύνουν τα γεύματα των ανθρώπων αυτών.

1. Βοηθήστε το άτομο να μην αποσπάται η προσοχή του από το φαγητό. Αποφύγετε τα έντονα τραπεζομάντηλα, τα άσκοπα αντικείμενα στο τραπέζι και σερβίρετε το γεύμα σε ήσυχο περιβάλλον.
2. Φάτε μαζί του, καθώς αυτό μπορεί βοηθήσει και δώστε του όσο χρόνο χρειάζεται.
3. Λάβετε υπόψη πως μπορεί να μην θυμάται τις ώρες που κατανάλωσε φαγητό.
4. Ελέγξτε ποια τρόφιμα του αρέσουν, καθώς οι προτιμήσεις του μπορεί να αλλάξουν.
5. Σερβίρετε το φαγητό σε μικρά κομμάτια και εύκολα σκεύη.

Βιβλιογραφία